Аспирантура, докторантура

Аспирантура жогорку окуу жайдан кийин билим берүү системасында илимий жана илимий-педагогикалык кадрларды даярдоонун негизги формасы болуп саналат.

КР УИАнын аспирантурасында окуу мөөнөтү 3 (күндүзгү) жана 4 (сырттан окуу) жылга созулат.

КР УИАнын аспирантурасына кимдер тапшыра алышат?

КР УИАнын аспирантурасына адис же магистр диплому менен тастыкталган жогорку кесиптик билими бар Кыргыз Республикасынын жарандары конкурстук негизде кабыл алынат.

Чет өлкөлөрдүн жарандары Кыргыз Республикасынын жана КР Улуттук илимдер академиясынын катышуусу менен түзүлгөн эл аралык келишим, макулдашуулардын негизинде күндүзгү окуу формасына кабыл алынат, бирок стипендия менен камсызданылышпайт.

Мурда аспирантураны аяктаган жарандар үчүн кайра ошол багыт боюнча аспирантурада окууга жол берилбейт.

КР УИАнын аспирантурасына кантип тапшырууга болот?

КР УИАсы тараптан (КР УИАнын расмий сайтына, гезиттерге) берилген жарыяларга ылайык, КР УИАнын аспирантурасына тапшыруу үчүн арыздарды кабыл алуу башталат.

Аспирантурага тапшырууну каалаган жактар болжолдуу илимий жетекчиси менен алдын ала маектешүүдөн өтөт, өз кезегинде болжолдуу илимий жетекчи маектин жыйынтыгы тууралуу кабыл алуу комиссиясына билдирет. Мындан тышкары

• адистиги;
• чет тили (англис, немец тилдери);
• илимдин тарыхы жана философиясы;
• мамлекеттик тил боюнча кирүү сынактарын тапшырышат.

Кирүү сынактарын кайра тапшырууга жол берилбейт.

Аспирантурага тапшырууда кандидаттык экзамендерди тапшырган жактар ошол дисциплиналар боюнча сынактардан бошотулушат.

Кабыл алуу комиссиясы кирүү сынактарынын жыйынтыктары боюнча аспирантурага тапшырып жаткан ар бир жак үчүн өз-өзүнчө чечим чыгарат.

Аспирантурага кабыл алуу тууралуу жыйынтыктуу чечим тапшыруучуларга окуу башталганга чейинки 2 жумага чейин маалымдалат.

Аспирантурага кабыл алуу КР УИАнын ИИМдеринин көрсөтмөлөрү боюнча КР УИАнын президиумунун башкы окумуштуу катчысынын буйругу менен таризделет.

Аспирантуранын күндүзгү формасындагы окуган мезгил илимий жана илимий-педагогикалык стажга эсептелет. Эмгек китепчелер Илимий-уюштуруу иштери жана илимий кадрларды даярдоо бөлүмү тарабынан толтурулат.

Аспиранттарга коюлуучу талаптар

Аспирант аспирантурада окуу мезгилинде төмөнкүлөргө милдеттүү:

• индивидуалдык окуу планын толук аткарууга;
• баардык кандидаттык экзамендерди (илимдин тарыхы жана философиясы, чет тили, мамлекеттик тил жана адистик боюнча) тапшырууга;
• диссертациялык иш боюнча изилдөөлөрдү жүргүзүп бүтүрүүгө.

Жаңы кабыл алынган аспиранттардын алдыда жүргүзө турган диссертациялык иштеринин темалары, илимий жетекчилери жана индивидуалдык окуу пландары КР УИАнын ИИМдери тарабынан окуу башталгандан кийинки 3 айдын аралыгында бекитилет.

Диссертациянын темасын тандоодо КР Өкмөтү тарабынан бекитилип туруучу Кыргыз Республикасында илимди өнүктүрүүнүн артыкчылыктуу багыттарынын тизмесине кирген изилдөөлөргө артыкчылык берилет.

КР УИАнын президиумунун Илимий-уюштуруу иштери жана илимий кадрларды даярдоо бөлүмү ар жыл сайын КР УИАнын ИИМдеринин алдындагы Окумуштуулар кеңештери тарабынан бекитилген кандидаттык диссертациялык изилдөөлөрдүн темаларын КР ЖогоркуАттестациялык кеңешинин реестрине киргизүү үчүн КР ЖАКка жиберип турат.

Аспиранттарга жетекчилик кылуу үчүн тиешелүү тармактар боюнча илимдин докторлору бекитилет.

Айрым учурларда КР УИАнын Окумуштуу кеңештери тарабынан тиешелүү илимий тармак боюнча илимдин кандидаттары аспиранттарга жетекчилик кылууга тартылышы мүмкүн, бул КР Өкмөтүнүн 2012-жылдын 22-августунда №578 токтому менен бекитилген окумуштуу даражаларды тартиби тууралуу жобого ылайык болгон учурда.

Бир убакта эле бир жетекчиге бекитилген аспиранттардын (изденүүчүлөрдүн) жалпы саны 5 адамдан ашпоосу зарыл.

Эки адистиктин (илимий тармактын) ортосунда илимий изилдөөлөрдү аткарып жаткан аспиранттарга эки илимий жетекчинин жетекчилиги менен ишти аткарууга уруксат берилет. Анын бири илимдин доктору болуусу кажет.

Илимий жетекчи аспиранттын бекитилген индивидуалдык окуу планын аткарышын көзөмөлдөп турат.

Аспирант ар жыл сайын жылдык отчет тапшырып турат жана КР УИАнын ИИМинин алдындагы Окумуштуу кеңеш тарабынан аттестацияланып турат. Аспиранттардын окуу мезгилинде тапшырган отчетторунун баардыгы сакталып, диссертациялык иши менен кошо берилет. Белгиленген мөөнөттө индивидуалдык окуу планын аткарбаган аспирант КР УИАнын ИИМинин Окумуштуулар кеңешинин негизинде КР УИАнын башкы окумуштуу катчысынын буйругу менен окуудан чыгарылат.

Аспиранттар илимий изилдөөлөрдүн тандалып алынган темасы боюнча изилдөө иштерин жүргүзүү үчүн КРУИАнын ИИМдеринин илимий кызматкерлери сымал эле жабдыктарды, лабораторияларды, кабинеттерди, китепканаларды жана иш сапар жасоого укуктарды колдоно алышат, экспедицияларга катыша алышат ж.б.

Бир илимий мекемеден же башка окуу жайдан которулуу, күндүзгү окуу формасынан сырттан окуу формасына же сырттан окуу формасынан күндүзгү окуу формасына которулуу, окуу мөөнөтү аяктаганга чейин кандайдыр бир себептерден улам окуудан чыгарылган аспирантты окууга калыбына келтирүү ж.б. КР УИАнын ИИМинин Окумуштуулар кеңешинин чечими менен гана ишке ашат. Окуудан которуу жана окууга калыбына келтирүү процесси аспиранттардын жеке арызы жана КР УИАнын ИИМинин Окумуштуулар кеңешинин чечими менен ишке ашат. Ал КР УИАнын башкы окумуштуу катчысынын буйругу менен таризделет.

Күндүзгү окуу формасында окуган аспиранттар даярдоонун индивидуалдык планын аткарган учурда акы төлөнүүчү илимий, педагогикалык ишти аткарууга укук алышат.

Кандидаттык экзамендерКандидаттык экзамендер аспиранттарды жана илимий кадрларды аттестациялоонун составдык бөлүгү болуп саналат. Экзамендин максаты – бул өз алдынча илимий-изилдөө иштерин жүргүзүүгө даярдыкты, кесиптик билим деңгээлди аныктоо. 

Кандидаттык экзамендерди тапшыруу илимдин кандидаты илимий даражасын ыйгаруу үчүн маанилүү.

Кандидаттык экзамендер илимдин тарыхы жана философиясы, чет тили, мамлекеттик тил жана диссертациянын темасына ылайык адистик дисциплина боюнча коюлат.

Адистик дисциплина боюнча кандидаттык экзамен илимий мекеменин тиешелүү тармагы боюнча алдыңкы илимпоздор тарабынан иштелип чыккан жана КР УИАнын ИИМинин Окумуштуулар кеңеши тарабынан бекитилген программа боюнча берилет.

Адистик дисциплина боюнча экзамен теориялык жана кесиптик даяр болуунун деңгээлин, илимдин жалпы концепциялары жана методологиялык маселелери боюнча билимин, анын түзүлүш жана өнүгүш тарыхын, фактылык материалдарды, адистик боюнча негизги теоретикалык жана практикалык көйгөлөрдү билүүсүн аныктайт.

Адистик дисциплина боюнча кандидаттык экзамен талапкердин диссертациялык ишин кароо үчүн алган Диссертациялык кеңеш карамагына кирген Илимий-изилдөө мекемесинде тапшырылат.

Илимдин тарыхы жана философиясы боюнча кандидаттык экзаменди өз алдынча атайын кафедралары же философиянын дагы башка структуралык бөлүмдөрү бар ИИМде, ошондой эле көрсөтүлгөн адистик боюнча аспирантурасы бар илимий мекемелерде тапшырууга уруксат берилет.

Мамлекеттик тил жана чет тилдери боюнча кандидаттык экзаменди диссертациянын тармагы боюнча аспирантурасы жана ошол тил боюнча квалификацияга ээ адистери бар илимий мекемелерде тапшырууга болот.

Жалпы илимий дисциплина катары илимдин тарыхы жана философиясы, мамлекеттик тил жана чет тилдери боюнча кандидаттык экзамен ыйгарым укуктуу орган тарабынан иштелип чыгуучу жана бекитилүүчү программалар боюнча тапшырылат.

Тиешелүү дисциплина боюнча аспирантурасы бар илимий мекемелер башка мекемелердин аспиранттарынан кандидаттык экзамендерди ала алышат.

Адистиктен тышкары кандидаттык экзамендер бир жылда эки жолу сессия түрүндө кабыл алынат. Диссертациялык иш каралуу үчүн диссертациялык иштер боюнча кеңешке кабыл алынган учурда адистик боюнча кандидаттык экзаменди сессиядан тышкары кабыл алууга болот.

Кандидаттык экзаменди кабыл алып жаткан мекеме экзаменди алуу убактысы жана жайы тууралуу бир ай мурун аспиранттарга кабылдайт.

Билими төрт баллдык система боюнча: “эң жакшы”, “жакшы”, “канааттандырарлык” жана “канааттандырарлык эмес” деп бааланат.

Экзамен тапшырып жаткан ар бир адам үчүн өзүнчө протокол толтурулат, ага билеттин суроолору жана кошумча берилген суроолор да жазылат.

Экзамендик комиссиялардын отурумдарынын протоколдору илимий мекеменин жетекчиси тарабынан бекитилген соң, кандидаттык экзамен тапшырылган жайда сакталат.

Кандидаттык экзаменди тапшыруу тууралуу атайын формадагы күбөлүк берилет.

Адам белгилүү бир себептен улам кандидаттык экзаменге катышпай калган учурда ошол сессиянын жүрүшүндө кайра тапшыруусуна жол берилет.

Бир сессиянын учурунда кандидаттык экзаменди кайра тапшырууга болбойт.

Экзамендик комиссиянын чечимине 5 күндүн ичинде нааразычылык билдирүүгө болот.

Мекеменин жетекчилеринин орун басарларына негизги иштеген жеринде кандидаттык экзамен тапшырууга тыюу салынат.

Аспиранттарга кандидаттык экзаменди өткөрүүгө жана кабыл алууга байланыштуу кетүүчү чыгымдар экзаменди кабыл алган илимий мекеменин каражаттарынын эсебинен каржыланат.

Кандидаттык экзамендерди өткөрүү жана кабыл алуу боюнча тартиптин талаптарын аткаруу үчүн жоопкерчилик экзамендик комиссиялардын отурумдарынын протоколдорун беките турган илимий мекеменин жетекчисине жүктөлөт.

Кандидаттык экзамендерди кабыл алуунун бекитилген процедурасын сактабаган учурда ыйгарым укуктуу орган жана КР Жогорку аттестациялык комиссиясы тиешелүү мекемени дисциплиналар боюнча кандидаттык экзамендерди алуу укугунан ажыратышы толук мүмкүн.