Версия для слабовидящих
Кыргыз Республикасынын Улуттук илимдер академиясынын Гуманитардык жана экономикалык илимдер бөлүмүнүн курамындагы илим-изилдөө институту. Илимий мекеме алгач 1924-жылы Түркстан АССРинин Агартуу элдик комитетинде улуттук жазмасын, кыргыздардын фольклордук жана этнографиялык материалдарын жазуу, түзүү боюнча комиссия катары ачылган. 1936-жылы Кыргыз тилин жана жазуусун изилдөө институту, 1941-жылы Тил, адабият жана тарых институту, 1943-жылы СССР ИАнын Кыргыз филиалынын курамындагы Тил жана адабият институту, 1991-жылдан Тил илими институту жана Адабият жана искусство институту болуп экиге бөлүнгөн. 1995-жылы Адабият жана искусство институту Манастаануу жана көркөм маданияттын улуттук борбору түзүлгөн. 2008-жылы Улуттук илимдер академиясынын курамын кайра түзүүдөн кийин Тил жана адабият институту түзүлүп, жазуучу, академик Ч.Айтматовдун ысымы ыйгарылган.
ЖЕТЕКЧИЛЕР:
- 1927-1930-жж. – профессор К. Тыныстанов;
- 1938-1940-жж. – профессор Дж. Шукуров;
- 1943-1944-жж. – академик А.Токомбаев;
- 1944-1947-жж. – академик С. Ильясов;
- 1947-1949-жж. – К. Сооронбаев;
- 1949-1950-жж. – академик А. Алтымышбаев;
- 1950-1951-жж. – А. Доолоткелдиев;
- 1951-1954-жж. – академик И.А. Батманов;
- 1959-1962-жж. – академик Б. Орузбаева;
- 1962-1978-жж. – Корр.-мүчө А. Турсунов;
- 1979-1988-жж. – А. Садыков;
- 1989-1992-жж. – академик А. Эркебаев;
- 1992-1998-жж. – Корр.-мүчө Ж. Сыдыков;
(Тил илими институту)
- 1998-2005-жж. Корр.-мүчө А. Ахматов Тил илими институту
- 2005-2008-жж. – К. Конкобаев Тил илими институту;
- 2005-2008-жж. – академик А. Акматалиев Манас таануу борбору;
- 2008-2013-жж. академик А. Акматалиев Ч.Айтматов атындагы Тил жана адабият институту;
- 2013-2016-жж. – профессор К. Токтоналиев;
- 2016-жылдан азыркы күнгө чейин – академик А. Акматалиев.
ТӨМӨНКҮДӨЙ БАГЫТТАРДА ИШ АЛЫП БАРАТ:
“Манас” эпосу жана дүйнөлүк эпикалык мурастар; фольклор жана акындар поэзиясынын тарыхы жана теориясы; кыргыз адабиятынын актуалдуу проблемалары; кол жазмалар фондундагы материалдарды системалоо жана аннотациялоо, сактоо, жайылтуу; кыргыз тилинин тарыхы; кыргыз терминологиясынын проблемалары; мамлекеттик тил жана маалымат технологиялары.
Жакынкы жылдары төмөнкүдөй эмгектер жарык көрдү:
“Токтогул энциклопедиясы”. – 2014
“Алыкул энциклопедиясы”. – 2015
“Манас”. Сагымбай энциклопедиясы. – 2015
“Манас” энциклопедиясы (С.Каралаевдин варианты боюнча ). – 2016.
“Айтматов энциклопедиясынын” 3 томдугу. – 2017, 2018.
Саякбай Каралаевдин вариантындагы “Семетей”, “Сейтек” эпосторунун академиялык басылышы (2012-13-ж.), “Манас” эпосунун Шапак Рысмендеев, Тоголок Молдонун варианттары (2013), Махмуд Кашгаринин “Дивани лугат-ит түрк”эмгеги (2012-13);К.Кошмоков “М.Кашгаринин «Түрк тилдеринин сѳздүгү” аттуу улуу мурасындагы макал-ылакап, ырлар, кошоктор (2014), И.Абдувалиев “Лексикология современного кыргызского языка” (2016), “Кайран эл тайгак кечүүдө” 1-2- китеп. Түзгөндөр: А.Акматалиев, П.Казыбаев, Г.Станалиева. (2016). Жусуп Баласагын 1-2-3-том. Түзгөн: С.Садыков (2016).
Кыргыз Республикасында 2015-2020-жылдары мамлекеттик тилди өнүктүрүү жана тил саясатын өркүндөтүү боюнча Улуттук программанын негизинде төмөнкүдөй эмгектер жарык көрдү:
“Манас” сериясы – Тоголок Молдонун, М.Мусулманкуловдун, Б.Сазановдун, А.Рысмендеевдин, М.Чокморовдун, А.Кожековдун варианттарындагы “Манас”, “Семетей”, “Сейтек” эпостору.
“Эл адабияты” сериясы боюнча – 40 том.
“Залкар акындар” сериясы боюнча – 15 том.
“Окурмандардын китеп текчесине” сериясы боюнча – 40 том.
“Айтыш” сериясы боюнча – 7 том.
“Классикалык изилдөөлөр жана тексттер” сериясы
Кыргыз тилинин түшүндүрмө сөздүгү (2 том), Орусча кыргызча сөздүк (4 том), Байыркы түрк сөздүгү ж.б.
Мындан тышкары институт бир катар илимий-практикалык конференцияларды, презентацияларды, жолугушууларды өткөрдү: Улуу акын Алыкул Осмоновдун 100 жылдыгына арналып чыгарылган “Осмонов” энциклопедиясынын бетачар аземи (13.03.2015), Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңеши жана Кыргыз Республикасынын Улуттук илимдер академиясынын Ч. Айтматов атындагы Тил жана адабият институту биргелешип “Мыйзам чыгаруудагы мамлекеттик тилдин көйгөйлөрү” деген темада республикалык илимий-практикалык конференция (11-12.02. 2015), “Азыркы кыргыз тили” жана кыргыз тил илими көйгөйлөрү. Тегерек стол (февраль, 2015), “Манас” энциклопедиясынын бет ачары (28–сентябрь, 2015), “Сагымбай энциклопедиясынын” бет ачары (2015), “Манастан Чыңгыз Айтматовго карай: проблемалар жана көз караштар” аттуу Эл аралык илимий-практикалык конференция (январь, 2016), “Кыргыз элинин салттуу музыкасы кечээ жана бүгүн” аттуу илимий-практикалык конференция (26.04.2016), Саякбай энциклопедиясы” китебинин бет ачары (16.05.2016), Академик Б. Орузбаеванын 90-жылдыгына арналган илимий-практикалык конференция. (26.04.2016), «Айтматов окуулары-2015-2016» (2015-ж. 12-13-декабрь, 2016-ж. 12-13-декабрь). “Айтматов энциклопедиясынын” 3 томдугунун бет ачары (2017-жыл, июнь),
КЫЗМАТКЕРЛЕР:
| № | Ф.И.О | Кызмат орду | Илимий даража |
| 1 | Акматалиев А. | Институттун директору | Ф.и.д. |
| 2 | Аалиева Айжан | Илимий кызматкер | |
| 3 | Айтбаева Н. | Кенже илимий кызматкер | |
| 4 | Абдыбаева П. | Илимий кызматкер | |
| 5 | Алмаз к.П. | Кенже илимий кызматкер | |
| 6 | Аскалиева Г. | Кенже илимий кызматкер | |
| 7 | Арипов С. | Илимий кызматкер | |
| 8 | Абасова А. | Кенже илимий кызматкер | |
| 9 | Бактыбек к. Г. | Кенже илимий кызматкер | |
| 10 | Базаралиева Г. | Кенже илимий кызматкер | |
| 11 | Бейшенов К. | Кенже илимий кызматкер | |
| 12 | Бекболотов А. | Кенже илимий кызматкер | |
| 13 | Давлетов М. | Ага илимийкызматкер | |
| 14 | Дайыргазиева А. | Кенже илимий кызматкер | |
| 15 | Дыйканова Ч. | Жетектөөчү илимий кызматкер | ф.и.к. |
| 16 | Ерназарова Ж.Ш. | башкы бухгалтер | |
| 17 | Егембердиева С. | Ага илимий кызматкер | |
| 18 | Жакыпбекова А. | Илимий кызматкер | |
| 19 | Жамашева Г.З. | Бөлүм башчы | ф.и.к. |
| 20 | Жунушалиева Г. | Ага илимий кызматкер | |
| 21 | Жапаракунов У. | Кенже илимий кызматкер | |
| 22 | Жумабаев И. | Жетектөөчү илимий кызматкер | ф.и.к. |
| 23 | Исмаилова З. | Ага илимий кызматкер | |
| 24 | Исаева А. | Бөлүм башчы | ф.и.к. |
| 25 | Исраилова Д. | Ага илимий кызматкер | ф.и.к. |
| 26 | Кадыралиева Д. | Бөлүм башчы | ф.и.к. |
| 27 | Кадыралиева А. | Кенже илимий кызматкер | |
| 28 | Кадырманбетова М. | Жетектөөчү илимий кызматкер | Ф.и.д. |
| 29 | Кабылбеков У. | Кенже илимий кызматкер | |
| 30 | Карыпбекова А. | Кенже илимий кызматкер | |
| 31 | Касмалиева С. | Илимий кызматкер | |
| 32 | Касымгелдиева М. | Ага илимий кызматкер | |
| 33 | Качкынбай к.А. | Окумуштуу катчы | |
| 34 | Качкынтаев Ө. | Илимий кызматкер | |
| 35 | Келдибекова Ж. | Кенже илимий кызматкер | |
| 36 | Көлбаева М. | Бөлүм башчы | Ф.и.д. |
| 37 | Кулбаракова З. | Илимий кызматкер | |
| 38 | Курманалиева Т. | Илимий кызматкер | |
| 39 | Кыдырбаева Р. | Башкы илимий кызматкер | Ф.и.д. |
| 40 | Мамбетакунова Н. | Илимий кызматкер | |
| 41 | Мукасов М. | Жетектөөчү илимий кызматкер | ф.и.к. |
| 42 | Мусаева А. | Кенже илимий кызматкер | |
| 43 | Муктарбек кызы Ш. | Кенже илимий кызматкер | |
| 44 | Мусулманкул к. А. | Кенже илимий кызматкер | |
| 45 | Мээрканова Р. | Илимий кызматкер | |
| 46 | Назирова В. | Кенже илимий кызматкер | |
| 47 | Нарынбаева Н. | Ага илимий кызматкер | ф.и.д. |
| 48 | Ногойбаева Н. | Бухгалтер | |
| 49 | Нурсейитова А. | Кенже илимий кызматкер | |
| 50 | Орозова Г. | Жетектөөчү илимий кызматкер | Ф.и.д. |
| 51 | Орозбаева А. | Кенже илимий кызматкер | |
| 52 | Осмоналиева Н. | Илимий кызматкер | |
| 53 | Өмүров Б. | Ага илимий кызматкер | ф.и.к. |
| 54 | Өмүралиева Ж. | Кенже илимий кызматкер | |
| 55 | Сабыр уулу А. | Кенже илимий кызматкер | |
| 56 | Райым к.А. | Кенже илимий кызматкер | |
| 57 | Сайридинова С. | Башкы экономист | |
| 58 | Сагынбеков И. | Ага илимий кызматкер | |
| 59 | Сардарбекова Э. | Кенже илимий кызматкер | |
| 60 | Садырбек кызы Г. | Кенже илимий кызматкер | |
| 61 | Садыров М. | Ага илимий кызматкер | ф.и.к. |
| 62 | Салбаева Н. | Кенже илимий кызматкер | |
| 63 | Сарыбаева Н. | Кенже илимий кызматкер | |
| 64 | Сооронов О. | Жетектөөчү илимий кызматкер | |
| 65 | Солтобаева К. | Илимий кызматкер | |
| 66 | Сырдыбаева Р. | Ага илимий кызматкер | ф.и.к. |
| 67 | Султангазиева Ж. | Кенже илимий кызматкер | |
| 68 | Таштанова М. | Кенже илимий кызматкер | |
| 69 | Тойчубек к.Ж. | Кенже илимий кызматкер | |
| 70 | Тилекматова Н. | Кадр боюняа адис-секретарь | |
| 71 | Тургунбаева Ж. | Ага илимий кызматкер | |
| 72 | Тургунбаева Г. | Илимий кызматкер | |
| 73 | Турсуналиева А. | Илимий кызматкер | |
| 74 | Усубалиева Э. | Бухгалтер | |
| 75 | Урусова Г. | Илимий кызматкер | Ф.и.к. |
| 76 | Шадыбекова Н. | Кенже илимий кызматкер | |
| 77 | Ыйсаева Н. | Бөлүм башчы | ф.и.к. |
| 78 | Эшматов Р. | илимий кызматкер | |
| 79 | Алыкеева С. | Кенже илимий кызматкер | |
| 80 | Баястанова А. | Кенже илимий кызматкер | |
| 81 | Саякбаева А. | Техничка | |
| 82 | Усупбаева Н. | Техничка |
АСПИРАНТУРА:
Кыргыз адабияты адистиги 10.01.01
Фольклористика адистиги 10.01.09
Журналистика адистиги 10.01.10
Кыргыз тили адистиги 10.02.01
Түрк тили адистиги 10.02.06
Тилдин теориясы 10.02.09
Салыштырма-типологиялык, тектештирметил илими адистиги 10.02.20
Байланыш маалыматтары:
720071, Кыргыз Республикасы, Бишкек ш., Чуй пр, 265а
Институттун директору: академик Акматалиев Абдылдажан Амантурович
тел.: +996 (312) 39-20-23
Окумуштуу катчы: ф. и. к. Качкынбай кызы Айгуль
тел.: +996 (312) 64-19-36.
- Подробности
- Автор: admin
- Просмотров : 4686