1921-1927-жылдары
- Таласта жана батыш бөлүктөгү Кыргыз тоо кыркаларында, ошондой эле Туркестан тоо кыркаларында биринчи жолу мамлекеттик геологиялык сүрөткө тартуу иштери (съемка) жүргүзүлгөн.
- Сымап (Хайдархан), сурьма (Кадамжай) кендеринин бар экендиги аныкталган.
- Кыргызстандын түштүгүндө радий кендерин текшерүү жүргүзүлгөн. Төө Моюн кенинде СССРде биринчи болуп радий өндүрүү башталган. Ыссык-Көл чөлкөмүндөгү жана Чүй өрөөнүндөгү байыркы эстеликтердин, Бурана мунарасынын жана Манастын күмбөзүнүн абалы текшерилген .
1928-1933-жылдары
- Сейсмикалык станция, жер кыртышы-ботаникалык бюро ИИИ аймактык Мамлекеттик музейдин базасында уюштурулган.
- СССР илимдер академиясынын Памир-тажик отрядынын экспедицияларынын Республиканын бир нече райондорунун геологиялык түзүлүшүн чагылдырган жыйынтыгы жарыяланган.
- Кыргызстанда көмүр кендерин изилдөө жана иликтөө өткөрүлө баштаган, Кызыл-Кыяда, Сүлүктүдө, Көк-Жаңгакта жана Таш-Көмүрдө көмүр казуу башталган.
- Кыргыз АССРинин табигый коомдук-экономикалык шарттаргы ресурстарды изилдөө жүргүзүлгөн.
- Ленинградда Кыргыз АССРинин өндүргүч күчтөрүн изилдөө боюнча биринчи жыйыны өткөн.
- Жогорку молекулалуу кошулмалардын аралашмасы теориясына салым кошкон.
- Биринчи жолу латын тамгасы менен кыскача орусча-кыргызча сөздүк жарыяланган.
- Кыргыз жазуусу латын тилинен орус графикасына которулган.
- “Кыргызча-орусча сөздүк” жарык көргөн (25 мин. сөз).
1947-1952-жылдары
- Кыргызстандын түштүгүндө Чонкой ири сымап алынуучу кен ачылган, анын негизинде тоо-кен ишканасы түзүлгөн.
- “Алатау” – аттуу бодо малдын жаңы тукуму чыгарылган. Бул иш Сталин сыйлыгына ээ болгон.
- Геологдордун коллективине Кабак көмүр бассейниндеги ири запастагы Күрөң көмүрдүн ачылыш үчүн СССРдин Мамлекеттик сыйлыгы ыйгарылан.
- Койдогу брадзотага каршы ветеринардык практикага вакцина ойлоп табылган жана ишке киргизилген.
- 11 томдон турган “Кыргыз ССРнин Флорасы” эмгегин басып чыгаруу башталган.
1957-1962-жылдары
- Сейрек кездешүүчү жана баалуу металлдарды алуу үчүн каратоо түзүлүштөрүнүн перспективасы далилдеген.
- Жетим темирруда бассейни ачылган.
- Кыргыз ССР илимдер академиясынын Тянь-Шань бийик тоолуу физико-географиялык станциясы дүйнөлүк гляциологиялык мекемелер тармагына киргизилген.
- Биринчи болуп чоң көлөмдөгү “Орусча-кыргызча сөздүк” (академик К. Юдахин) чыгарылган. Бул сөздүк өлкөдө жана чет өлкөлөрдө популярдуу болгон, биринчи улуттук-орусча сөздүк болуп саналат.
1963-1968-жылдары
- Актүз кен талаасында сейрек кездешүүчү металл-сейрек кездешүүчү кен ачылган. Республикада алтынкендеринин территориясы негизделген. Биринчи жолу жалпы союздук картанын курамдык бөлүгүнө кирген, “Кыргызстандагы сейсмикалык райондоштуруу картасы” түзүлгөн.
- Жакшы жүн берүүчү кыргыз койлорунун тукуму түзүлгөн.
- Илим жана техника жаатында Кыргыз ССРинин Мамлекеттик сыйлыгы уюштурулган.
1969-1980-жылдары
- Биринчи жолу гидравликалык бургулоо тегеренип-сокмо түзүлүштөгү Сумсар кенинде сыноолордон ийгиликтүү өткөн.
- Биринчи ата мекендик өзү жүрүүчү универсалдуу бургулоо агрегаты UBA-1 түзүлгөн. Тажрыйба-өнөр-жай агрегаттарынын партиясы жасалган жана Күрпсай ГЭСнин курулушунда, Чычкан жана Кайыңды карьерлеринде, Спитактагы жер титирөөдөн кийинки кыйроолорду калыбына келтирүүдө ишке ашырылган.
- Илим жана техника жаатында шахтадагы тоо соккулары менен күрөшүү боюнча комплексин иштеп чыккандыгы үчүн СССРдин Мамлекеттик сыйлыгына татыктуу болгон.
- СССРдин сугат каналдарына ири масштабдуу Маковский автоматынын затворун киргизүү башталган.
- Акустикалык жана карап текшерүү мүмкүн болбогон жерлерде колдонуу үчүн машиналарды жана роботторду бургулоо боюнча теориялык жана практикалык иштерге илим жана техника жаатында СССРдин Мамлекеттик сыйлыгы ыйгарылган.
- “Уран-234 жана Уран-238 табигый бөлүнүү кубулушу” аттуу илимий ачылыш жасалган.
- Космонавтикада жана спортто колдонулуучу, адаптогендик азык кошулмалары “Гипкос”, “Гипрекс” жана “Даугил” иштелип чыккан.
- Кыргыз линкольн “Киргилин” – койлордун жаңы тукуму чыгарылган.
1981-1987-жылдары
- Өнөр-жай партиялык мобилдик бургулоо агрегаты UBA-1 жасалган, Күрпсай ГЭСнин курулушунда, Чычкан жана Кайыңды карьерлеринде ишке ашырылган.
- Рудалык пайдалуу кендердин комплекстик колдонуу технологиялары иштелип чыккан.
- Кыргызстанда ысык суу менен жабдуу үчүн күнүнө 4-5 тонна сууну өндүрүүчү биринчи өнөр жай тибиндеги эксперименттик гелиоустановка иштелип чыккан.
- Тоолуу шарттарда (радиотолкунун) радиоволн теориясын жайылтуунун түзүлгөндүгү жана пассивдүү ретрансляторлорду иштеп чыккандыгы үчүн илим жана техника багытында СССР Мамлекеттик сыйлыгыменен сыйланган.
- “Пайдалуу казынды кендердин стратиграфиясы” цикли үчүн илим жана техника багытында СССР Мамлекеттик сыйлыгы сыйланган.
- Чаткал волластонита кени, огнеупорных глин, фарфор ташы ж. б. пайдалуу бирок кен эмес казындылар ачылган.
- Таласта уюткусу болжол менен 1,5 млрд. тоннаны түзгөн, ванадиеностук титан-магнетиттик рудасы ачылган.
- Окумуштуулар Венераны үстүнөн изилдөө үчүн “Вега-1” жана “Вега-2” эл аралык космостук экспериментин өткөрүүгө жана даярдоого катышкан.
- Сары Жаз кен талаасында жез-молибдендик руда аймагы жана графит кени ачылган.
- Планетанын тоо-кен тукумун изилдөө үчүн “Венера-13” жана “Венера-14” илимий космикалык экспериментте бургулоочу грунтозабордык түзүлүштөр колдонулган.
1988-1990-жылдары
- “Кыргызстандын геологиялык түзүлүштөрүнүн картасы” 1:500000 масштабы; “Кыргыз ССРинин тектоникалык картасы” масштабы 1: 500000; “Чектеш суулардын жана ССРдин геодинамикалык картасы” масштабы 1:2500000 карталардын бир катары жарыяланган.
- GPS системаларын колдонуу менен Токтогул аянттындагы тектоникалык кыймылды баалоо максатында, Эл аралык “Тянь-Шань – Интеркосмос 88” аттуу аэрокосмикалык эксперимент жүргүзүлгөн.
- Жер астындагы рудалык кен чыккан тоо басымын башкаруу ыкмаларын иштеп чыгып жана ишке ашыргандыгы үчүн илим жана техника багыты СССР Мамлекеттик сыйлыгы сыйланган.
- Физика институтунун “Голография” маселеси жөнүндө голографиялык эс тармагы боюнча илимий иши СССР илимдер академиясынын кенеши тарабынан жылдын мыкты иши деп таанылган.
- Подробности
- Автор: admin
- Просмотров : 10387